اصطلاحات کاربردی در زبان گیلکی/ بخش دوم
در این یادداشت سعی شده است اصطلاحاتی که در زبان گیلکی بسیار پرکاربرد است، لیست شود. اگر شما نمونه‌ای دیگر سراغ دارید، آن را ذکر کنید تا این مجموعه تکمیل گردد. بخش اول اصطلاحات را در پست شماره ۱۰۳ پی بگیرید.
💫 اصطلاح ۵۱ام
✔️ «غۊ ئاگۊدن»
✔️ «غۊ' کندن»
🔰 مفهۊم: چیرشی یاتن؛ فائق همأن؛ بیچاره گۊدن
⚡️ جۊمله دل:
🔵 تره غۊ ئاکۊنم :: تی غۊ' کنم (=تی جی بؤرم.)
🔵 جنگ وکه آمریکا ایران ٚ غۊ' کنه. (=جنگ بشه آمریکا بر ایران فائق می‌آد.)
★★★★★
💫 اصطلاح ۵۲ام
✔️ «دل' گیتن»
🔰 معنی: «ایست ٚ قلبی» گۊدن؛ سکته گۊدن
⚡️ جۊمله دل:
🔵 یک‌دریک وچه دل' بگیت بؤمۊرد (=به‌یکباره بچه سکته کرد مُرد)
🔵 اۊته نؤگۊ وچه دل' گیره (=اۊنطؤر نگۊ بچه سکته می‌کنه)
★★★★★
💫 اصطلاح ۵۳ام
✔️ «دل ٚ پی' کندن»
🔰 مفهۊم: خؤش وگیته چی أجی گۊذشتن؛ حرص ؤ طمع' کنار نئان
⚡️ جۊمله دل:
🔵 خدا بیامرزه تی مائار'! مره گۊت تی دل ٚ پی' بَکَن (=خدا بیامرزد مادرت را! بهم می‌گفت حرص ؤ طمعت را کنار بگذار)
★★★★★
💫 اصطلاح ۵۴ام
✔️ «کیلیبیج پیته بؤؤن»
✔️ «کۋلیبیج' پیته واسئن/ زئان»
🔰 مفهۊم: وختی که یکی اۊنی کار زار ببۊن اۊنی خطاب گۊنن تی کیلیبیج پیته هیسه (فارسی معادل: اشهدت خۊنده‌ست)
★★★★★
💫 اصطلاح ۵۵ام
✔️ «پاکال هوا شؤؤن»
🔰 مفهۊم: لگ هوا شؤؤن؛ بد دباختن؛ کیلیبیج پیته بؤن (فارسی معادل: کله پا شدن)
⚡️ جۊمله دل:
🔵 فعلا تاجانئه دره، کئن این ٚ پاکال هوا بؤشۊن خۊدا دؤنه (=فعلا دارد می‌تازد، کِی کله پا شود خدا می‌داند)
★★★★★
💫 اصطلاح ۵۶ام
✔️ «خۊ جیف دؤگۊدن»
🔰 مفهۊم: حریف بؤؤن؛ سر بؤؤن؛ برتری دأشتن
⚡️ جۊمله دل:
🔵 اۊشان تره خۊ جیف دؤکۊنن (=آن‌ها تؤ رؤ تۊ جیب بغلشۊن می‌ذارن [راحت از پسِت بر می‌آن])
★★★★★
💫 اصطلاح ۵۷ام
✔️ «خۊ جؤن' چیک زئان»
🔰 مفهۊم: فقط خۊ منافع دۊمبال دؤبؤن؛ همیشک خۊ فکر دؤبؤن
⚡️ جۊمله دل:
🔵 ایران ٚ مئن هرکی خۊ جؤن' چیک زنه (=تۊ ایران هرکی به فکر منافع خؤدشه)
★★★★★
💫 اصطلاح ۵۸ام
✔️ «دۊم' داز زئان»
🔰 مفهۊم: قطع ٚ ارتباط گۊدن؛ یته رابطه' خاتمه دئان؛ کنار نئان
⚡️ جۊمله دل:
🔵 صداسیما عادل ٚ دۊم' داز بزأ (=صداسیما عادل را کنار گذاشت)
★★★★★
💫 اصطلاح ۵۹ام
✔️ «پلا سر سر' خؤردن»
💡 ای اصطلاح «سختی نئدئن» ٚ وأسر بکار شۊنه! یکی که سختی نئدئه بۊن
🔵 مثال: پلا سر سر' بۊخؤرده (=گرم ؤ سرد رۊزگار رؤ نچشیده)
★★★★★
💫 اصطلاح ۶۰ام
✔️ «پیراسه مننسن»
🔰 مفهۊم: یکی حؤصله' ندأشتن؛ یکی همرأ سخت دۊشمند بؤؤن
⚡️ جۊمله دل:
🔵 اۊ وچه' مۊ پیراسه مننم (=چشم دیدن آن پسر رؤ ندارم)
★★★★★
💫 اصطلاح ۶۱ام
✔️️ «خاش بؤؤن»
✔️️ «خاش' مؤنسن»
✔️️ «جؤن' یه میل گۊشت وننه‌بؤؤن/وأنجه‌بؤؤن»
💡 ای اصطلاحان «لر بؤؤن» ٚ ره بکار شۊنه! یکی که خیلی لر (لاغر) ببۊن
⚡️ جۊمله دل:
🔵 فلانی جؤن' یه میل گۊشت وننه/وأنجه.
★★★★★
💫 اصطلاح ۶۲ام
✔️️️ «گرم ٚ دس» یته کار دیگر' تۊمان ئاگۊدن
💡 وقتی تازه یته کار' تۊمان ئاگۊدی ؤ تی جی خأنن دمادم یته کار ٚ دیگر' انجام بدیی تا کاران فیصله پیدا بؤکۊنن؛ بصطلا گۊنن ایسه که ای کار' تۊمان ئاگۊدیم «گرم ٚ دس» اۊ یته کار' أنی تۊمان ئاکۊنیم بیشیم.
★★★★★
💫 اصطلاح ۶۳ام
✔️️ «هیکل' چاگۊدن»
🔰 مفهۊم: رسیدگی گۊدن؛ یه‌چی' سر ؤ سامؤن دئان
💡 ای اصطلاح دۊتته جنبه دأره. اینی مثبت ٚ جنبه «رسیدگی» وأسر بکار شۊنه یؤ اینی منفی جنبه «ضربه زئان» ٚ وأسر.
⚡️ مثال:
🔵 تی هیکل' چاکۊنم (مثبت: =تره رسنم؛ منفی: =اۊ چی که تی حقه تی سر هورم)
★★★★★
💫 اصطلاح ۶۴ام
✔️️ «تا گؤلی چاله خؤردن»
🔰 پۊرخۊری گۊدن؛ تا غۊرت ٚ بۊن خؤردن
⚡️ جۊمله دل:
🔵 تا گؤلی چاله عرق بۊخؤرده بؤ مستامستی گۊد. (=تا خرخره عرق خؤرده بۊد مستانه رفتار می‌کرد.)
★★★★★
💫 اصطلاح ۶۵ام
✔️️ «تلاگۊره»
🔰 مفهۊم: صبح اول وقت؛ صبح زۊد
⚡️ جۊمله دل:
🔵 مۊ تلاگۊره خاو أجی ورسنم. (=من صبح خرۊس‌خۊن از خواب بلند می‌شم.)
★★★★★
💫 اصطلاح ۶۶ام
✔️️ «پیلاکۊت»
💡 تؤضیح: اۊنکس که هم «رۊ» دأره هم «فضۊل» هیسه. رۊدار. بصلأ گۊنن فلانی چندی پیلاکۊته (=فلانی چقد پُررۊ عه)
★★★★★
💫 اصطلاح ۶۷ام
✔️️ «پیلادل»
💡 تؤضیح: اۊنکس که کاران' پستر ٚ ره ننه؛ دیر مضطرب بۊنه؛ کار ٚ انجام ٚ ره هیجان ندأره یؤ کاران' همیشک «باری به‌هرجهت» دؤنه یؤ «احساس ٚ مسئۊلیت» وره ناراحت نؤکۊنه. بصلأ گۊنن فلانی پیلادله (=فلانی دل گنده‌ست)
★★★★★
💫 اصطلاح ۶۸ام
✔️️ «گۊت‌واگۊ»
🔰 مفهۊم: گفتگۊ؛ کسن ٚ همرأ گب زئان
★★★★★
💫 اصطلاح ۶۹ام
✔️️ «سیاپیته»
💡 معنی: سیاسۊخته؛ سیا پۊست
★★★★★
💫 اصطلاح ۷۰ام
✔️️ «عراقات»
💡 در گیلان ؤ مازندران به جنۊب رشته کۊه‌های البرز که خارج از محدۊدهٔ دیلمستان و تبرستان است، «عراق/عراقات» می‌گۊیند. محصۊلات ؤ منسۊبات آن ناحیه را نیز با همین نام می‌شناسند؛ مانند عراقی مال، عراقی انجیل
