گیلکی زوان ٚ آمۊجش

در این یادداشت سعی شده است اصطلاحاتی که در زبان گیلکی بسیار پرکاربرد است، لیست شود. اگر شما نمونه‌ای دیگر سراغ دارید، آن را ذکر کنید تا این مجموعه تکمیل گردد.

 

💫اصطلاح ۱ام

🔸دزر وزر گۊدن

💡فارسی معادل: پاره پاره کردن

🔹مثال: سک، تله' بگیت دزر وزر بؤگۊد (سگ خرۊس رؤ گرفت پاره پاره کرد)

 

💫اصطلاح ۲ام

🔸سر ٚ کۊلا' چرخ ئادئان

💡فارسی معادل: یه چشم بهم زدن

🔹مثال: سر ٚ کۊلا' چرخ ئادی دۊرۊس ئابه (=یه چشم بهم بزنی تمۊم شده)

 

💫اصطلاح ۳ام

🔸نئدئن ئاگیتن

🔸نئدئه‌بؤر ئاگیتن

💡فارسی معادل: به رۊی خؤد نیاوردن؛ خؤد را به ندیدن زدن

🔹مثال: بئدئه ولی نئدئه‌بؤر ئاگیت (=دید ولی به رۊی خؤدش نیاورد)

 

💫اصطلاح ۴ام

🔸 نیشنؤوسن ئاگیتن

💡فارسی معادل: خؤد را به نشنیدن زدن

🔹مثال: هرچی بؤگۊت نیشنؤوسن ئاگیتم (=هرچی گفت خؤدم رؤ به نشنیدن زدم)

 

💫اصطلاح ۵ام

🔸دل ٚ دۋ' درگۊدن

💡فارسی معادل: دق ؤ دلی رؤ خالی کردن

🔹مثال: پارسال خؤ ازا یلاق نیشئیم، ایمسال خأنم بؤشۊم یه ما بئسم می دل ٚ دۋ' درکۊنم

 

💫اصطلاح ۶ام

🔸پیش ٚ پا گل زئان

💡فارسی معادل: زمینه رؤ مهیا کردن

🔹مثال: پیش ٚ پا گل بزأم دۊ رۊز دیگر پرتخال ٚ پۊل' هگیت نصف' مره هده! أندی ای چند رۊزه این' مۊچه بزأم

 

💫اصطلاح ۷ام

🔸بپیسه مؤرغانه گل زئان

🔸کۊلفیس مؤرغؤنه گل زئان

💡فارسی معادل: افتضاح بالا آوردن

 

💫اصطلاح ۸ام

🔸ویر دئن

🔸واغ ئابؤؤن

💡فارسی معادل: تعجب کردن

 

💫اصطلاح ۹ام

🔸دۊ پا پیش دؤبؤؤن

💡فارسی معادل: سرتر بۊدن، حرفه‌ای‌تر بۊدن

🔹مثال: فرخان دۊ پا دامؤن' پیش دره (=فرخان از دامؤن واردتره)

 

💫اصطلاح ۱۰ام

🔸خۊ جیف دؤگۊدن

💡فارسی معادل: خیلی سرتر بۊدن

🔹مثال: فرخان دامؤن' خۊ جیف دؤگۊده (=دامؤن پیش فرخان هیچ حرفی واسه گفتن نداره)

 

💫اصطلاح ۱۱ام

🔸خؤر' ننئان

🔸ننابؤ نئان

💡فارسی معادل: محل نکردن

🔹مثال: هرچی تأ بۊته تۊ تئبه ننابؤ بنی (=هرچی بهت گفت تؤ بهش اعتنا نکن)

 

💫اصطلاح ۱۲ام

🔸سپرز' قؤوت دکتن

💡فارسی معادل: شیر شدن

🔹مثال: خۊ برأر' بئدئه این ٚ سپرز' قؤوت دکته

 

💫اصطلاح ۱۳ام

🔸تسک ٚدل

💡فارسی معادل: کم‌طاقت

🔹مثال: فلانی چندی تسک ٚدله (=فلانی چقد کم‌طاقته)

 

💫اصطلاح ۱۴ام

🔸یأسه واگۊدن

💡فارسی معادل: دلتنگ شدن

🔹مثال: أمره یأسه واگۊده، کئن هنی تره بئینیم (=مشتاق دیداریم، کی می‌آی ببینیمت؟)

 

💫اصطلاح ۱۵ام

🔸یأسه بۊردن

💡فارسی معادل: مشتاق شدن

🔹مثال: یأسه بؤبۊردم بۊدؤنم (=مشتاق شدم بدۊنم)

 

💫اصطلاح ۱۶ام

🔸کئن کئن زئان

💡فارسی معادل: لحظه شماری کردن

🔹مثال: رک‌ریزهٰ‌کان کئن کئن زنن بهار بیه (=بچه مچه‌ها برای اۊمدن بهار لحظه شماری می‌کنن)

 

💫اصطلاح ۱۷ام

🔸آزار سر همأن

💡فارسی معادل: کفر آدم دراۊمدن

🔹مثال: وختی یئنم ترأنی اۊشان ٚ مۊسؤن گب زنی می آزار سر هنه

 

💫اصطلاح ۱۸ام

🔸زال شؤؤن

🔸زال ترکسن

💡فارسی معادل: زهر ؤ ترک شدن

🔹مثال: می زال بؤشؤ (=دلم هُری ریخت)

 

💫اصطلاح ۱۹ام

🔸دل' سهم دکتن

💡فارسی معادل: ترسیدن

🔹مثال: می دل' سهم دکته (=ترس برم‌داشته)

 

💫اصطلاح ۲۰ام

🔸واج همأن

💡فارسی معادل: آماده به‌کار شدن؛ از کسلی دراۊمدن

🔹مثال: می جؤن واج بۊمئه (=بدنم باز شده و از کسلی دراۊمدم)

 

💫اصطلاح ۲۱ام

🔸یه‌کۊل

💡فارسی معادل: یه‌دنده و لجۊج

🔹مثال: فلانی چندی یه‌کۊله

 

💫اصطلاح ۲۲ام

🔸جۊت/ جۊد

🔸جۊتکی دکتن

💡فارسی معادل: لکنت زبان داشتن

🔹مثال: فلانی جۊته

 

💫اصطلاح ۲۳ام

🔸کۊل تۊک

💡فارسی معادل: نؤک‌زبانی حرف زدن

 

💫اصطلاح ۲۴ام

🔸دسکلا

🔸چاپلا

🔸چیکال

🔸چک

🔸چککه

💡فارسی معادل: کف زدن

🔹مثال: مردۊم أمره چک زنن (=مردم برای ما کف می‌زنن)

 

💫اصطلاح ۲۵ام

🔸چر ٚ سر نیشتن

🔸چیک ٚ سر نیشتن

🔸چم ٚ سر نیشتن

🔸فک ٚ سر نیشتن

🔸فینگار ٚ سر نیشتن

💡فارسی معادل: در کمین بۊدن

🔹مثال: تی چم ٚ سر نیشتهٰ‌م (=در کمینت هستم)

 

💫اصطلاح ۲۶ام

🔸مۊرغؤنه همأن

💡فارسی معادل: ذله شدن

🔹مثال: علی دس مۊرغؤنه بۊما بؤ (=از دست علی ذله شده بۊد)

 

💫اصطلاح ۲۷ام

🔸مرثیه' وأگیر ندأن

💡فارسی معادل: حرف خریدار نداشتن

🔹مثال: می مرثیه' کسی وأگیر ندنه (=حرفم خریدار نداره)

 

💫اصطلاح ۲۸ام

🔸تنگ' دکشئن

💡فارسی معادل: تحت کنترل گرفتن

🔹مثال: تی وچه تنگ' دکش

 

💫اصطلاح ۲۹ام

🔸دیم' سیا وأسئن

💡فارسی معادل: افترا زدن

🔹مثال: أمی دیم' سیا وأسئه بؤن خأنیم مردۊم' شۊرش ٚ ره گۊل بیأریم

 

💫اصطلاح ۳۰ام

🔸گۊل هوردن

💡فارسی معادل: تهییج کردن؛ تحریک کردن

 

💫اصطلاح ۳۱ام

🔸معده گۊل گۊدن

💡فارسی معادل: حال بهم خؤردن

🔹مثال: ماست ؤ پیاز' کسن ٚ همرأ خؤرم می معده گۊل کۊنه

 

💫اصطلاح ۳۲ام

🔸آمۊ حیدریم هیه دریم

💡تؤضیح: این اصطلاح از نرفتن و ماندن می‌گوید 

 

💫اصطلاح ۳۳ام

🔸گۊل‌باغ دکتن

💡تؤضیح: ای اصطلاح «خؤش اقبالی» وأسر استفاده بۊنه.

🔹مثال: وختی یه نفر یته خۊجیر خانواده همرا وصلت کۊنه، اینی خبری گۊنن: «گۊلباغ دکته!»

 

💫اصطلاح ۳۴ام

🔸دل شکم زئان

💡تؤضیح: خالی کردن شکم حیوانات

🔹مثال: ماهی' پۊس بکنده بؤن دل شکم بزأ بؤن خؤنه' گند ٚ بۊ دپیته بؤ

 

💫اصطلاح ۳۵ام

🔸پئر وری (مائار وری)

💡فارسی معادل: از سمت پدر (از سمت مادر)

🔹مثال: مصطفی زمانی پئر وری مازندرانی هیسه یؤ مائار وری گیلانی

 

💫اصطلاح ۳۶ام

🔸کاس

💡تؤضیح: کسی که چشم‌آبی یا چشم‌سبز ببۊن

 

💫اصطلاح ۳۷ام

🔸چۊم لۊچا

🔸 لۊچان/ لۊچه

💡فارسی معادل: چشم غره

 

💫اصطلاح ۳۸ام

🔸پیلاچیکال

💡تؤضیح: کسی که دستش به کم نمی‌ره

🔹مثلا: وختی که غذا چاگۊده دره چند مدل غذا چاکۊنه

 

💫اصطلاح ۳۹ام

🔸خۊ بؤته نؤته' نۊدؤنم

💡فارسی معادل: حرف دهنش رؤ نمی‌فهمه

 

💫اصطلاح ۴۰ام

🔸پرازنده نیه

💡فارسی معادل: بصرفه نیست

 

💫اصطلاح ۴۱ام

🔸بیلی سر' آو فۊگۊدن

🔸لام ٚ دل' سنگ توأدأن

🔸دار ٚ سر' وا گنسن

🔸بؤمۊرده مادیان' چۊ زأن

🔸مُرده' لقد زأن

💡تؤضیح: ای اصطلاحان گیلکی مئن اثر ندأشتن ٚ وأسر استفاده بۊنه؛ کاری که طرف ٚ سر تأثیر ندأره؛ وختی که طرف' دؤنسه نشأنه؛ بیهۊده کار گۊدن

 

💫اصطلاح ۴۲ام

🔸پلنگ امره سر ئاوؤشتئه

🔸پلنگ امره سر باشته

💡فارسی معادل: خطر از بیخ گۊشمۊن گذشت

 

💫اصطلاح ۴۳ام

🔸راس ٚ گب (=حرف راست)

🔸دیل ٚ گب (=حرف دل)

🔸کال ٚ گب (=حرف بیهۊده)

🔸سرد ٚ گب (=حرف ناامید کننده)

 

💫اصطلاح ۴۴ام

🔸لاخؤندسری

🔸لافندسری

🔸رسن‌سری

💡تؤضیح: انعامی که در مؤقع تحویل گرفتن حیوان از نگهدارنده‌ٔ آن به اۊ پرداخت می‌شود؛ دست آخر

 

💫اصطلاح ۴۵ام

🔸چیک‌سری نیشتن

🔸چۊکۊسری نیشتن

🔸چک چکی هنیشتن

💡فارسی معادل: رۊ پنجه نشستن

 

💫اصطلاح ۴۶ام

🔸یته خال ٚ سر نیشتن

💡تؤضیح: ای اصطلاح «هم‌فکر، هم‌منافع» بؤؤن ٚ وأسر استفاده بۊنه.

🔹مثال: آمۊ ای مۊضۊع سر یته خال ٚ سر نیشتیم (=ما رۊ این مؤضۊع مؤافق همیم)

 

💫اصطلاح ۴۷ام

🔸ودد بئؤن/وکتن

🔰 فارسی معادل: مۊی دماغ شدن.

💡تؤضیح: ودد یه جۊر گۊده (غده) نام هیسه.

🔹مثال: وچه ایمسال ودد بؤبه امی واسر

 

💫اصطلاح ۴۸ام

🔸شکم پیس

💡فارسی معادل: شکمۊ؛ دلگی

 

💫اصطلاح ۴۹ام

🔸دال' مؤنسن

💡تؤضیح: ای اصطلاح «فرصت طلبی»یی کنایه هیسه!

🔹مثال: فلان‌کسئه دال' مؤنه (=فلانکسه خیلی فرصت طلبه)

 

💫اصطلاح ۵۰ام

🔸کسن ٚ همرأ درشؤؤن

💡تؤضیح: با همدیگه کنار اۊمدن

🔹مثال: ایشان برأر برأرن کسن ٚ همرأ درشۊنن

 

بخش دوم اصطلاحات را در پست شماره ۱۵۳ پی بگیرید.