چگونه گیلکی بنویسیم؟
در زمینهٔ شیوهٔ املای گیلکی هنوز دستورالعملی واحد که مبتنی بر موازین و معیارهای علمی، تاریخی و زبانشناختی زبان گیلکی باشد، تدوین نشده‌است؛ و تحقیقاتی که در این زمینه صورت گرفته، بیشتر محصول ذوق و استنباط شخصی صاحب‌نظران این فن است که آن هم، در برخی از موارد، به دستورالعمل‌ها و شیوه‌نامه‌هایی کاملاً مختلف و متغایر انجامیده‌است. با این همه، می‌توان در مجموع از آیین‌نامه‌ها و اسلوب‌های نوشتاری موجود در این زمینه، نکاتی نسبتاً مشترک و مورد اتفاقی را استخراج کرد که به‌کار بستن آن‌ها در درست‌نویسی خط و املای گیلکی مفید و رهگشا است.
در ادامه به مهم‌ترینِ این نکات اشاره می‌کنیم:
💠 حفظ استقلال کلمه‌ها در صرف و نحو
لزوم حفظ استقلال کلمات در صرف و نحو در گیلکی‌نویسی یک اصل است.
🔸مثال
✅ بنویسیم: «هئه درم» یا «هئه‌درم»
✖️ ننویسیم: هئدرم
✅ بنویسیم: «وچهٰ‌ن» یا «وچه‌أن» یا «وچه‌ئان»
✖️ ننویسیم: «وچن» یا «وچأن»
💠 استفاده از نشانهٔ مفعولی یکسان
در هنگام مواجهه با مفعول همیشه از یک نماد بخصوص استفاده شود. اینکه آن نماد چه باشد، پیشنهادات مختلفی وجود دارد. ما در اینجا فعلا از همزه (ء) برای گویش‌های شرقی و از کسره کشیده (أ) برای گویش‌های غربی استفاده می‌کنیم. بهتر است در هنگام مفعولی شدن استقلال کلمات به عنوان یک اصل حفظ شود.
🔸مثال:
✅ گۊیش‌های غربی: من أ فیلم‌أ بیده دأرمه.
✅ گۊیش‌های شرقی: مۊ ای فیلمء بدئه دأرم/دأنم.
💠 استفاده از نشانهٔ « ٚ » در ترکیبات اضافی
نشانهٔ «ˇ» در اصل نشاندهندهٔ شوا(ə)ست. اما به طور قراردادی ما در ترکیبهای اضافی از آن استفاده می‌کنیم. (ورگ در خط و صفحه‌کلید گیلکی)
🔸مثال
✅ بنویسیم: سۊرخ ٚ گۊل
✖️ ننویسیم: سۊرخه گۊل
✅ بنویسیم: اۊتاق ٚ مئن
✖️ ننویسیم: اۊتاقه مئن
💠 به‌کارگیری از کارکترهای زیر برای حروف صدادار گیلکی
🔹" ۋ "؛ صدایی بین او و ای (ü)
(پیشنهاد فرهنگ در وبلاگ خۊرتاو)
✅ مثال: تۋم (tüm)
🔹" ۊ "؛ او کشیده (u)
(پیشنهاد ورگ در صفحه خط و صفحه‌کلید گیلکی)
✅ مثال: آغۊز (aghuz)
🔹" ؤ "؛ ضمه‌ی کشیده (o)
✅ مثال: جؤر (jor)
🔹" ی "؛ ای کشیده (ee/ i)
✅ مثال: سردی (sərdi)
🔹" ئ / ئـ "؛ کسره‌ی کشیده (:e)
✅ مثال: پئر (pe:r)
🔹" أ "؛ فتحه‌ی کشیده (:a)
✅ مثال: مأر (ma:r)
🔹" ا "؛ آ (â)
✅ مثال: کار (kâr)
🔸در انتها مثالی از یک متن که با خط و املای گیلکی نوشته شده‌است، می‌آوریم:
دئبار هر وخت یه نفرء گرزنه گشت، پۋلؤم وگیتن ؤ گرزنه بگشته جا سرء پۋلؤم زأن تا ایتکی خۊب‌آبۊن. ایمه داب بؤ گۊتن: «گرزنه مأرئه بمیره/ پۋلؤم ٚ مأرئه نمیره!»
★لازم به ذکر است صفحه‌کلید گیلکی در گۊگل کیبؤرد و سایت ورگ در دسترس است.
